Kul Olarak Kendini Kavramak

Müslümanı diğer insanlardan farklı kılan, fakat genel ola­rak ilk bakışta ayırd edilemeyen özelliği, onun, kendinden (in­sandan) başlayarak tüm evreni, yaradılışı, varlığı kavrayış tarzıdır. İnsandan başlayan bu farklı kavrayış tarzı, Müslü­man dediğimiz, kendine mahsus farklı bir insan tipini de oluş­turmaktadır.


İnsan, ya evreni kavrayışında hasıl olan farklılıktan dolayı Müslüman oluyor veya Müslüman olduktan sonra evreni farklı bir tarzda kavramaya başlıyor. Burada, bizim için vurgulanması gereken husus, bu meselenin prosedürünü tesbit etmek değil. Bizim için önemli olan husus, Müslümanın, insan ve tüm varlık karşısında beliren anlayış farkıdır.
Bu farklılık neleri içerebilir? İlkin, Müslüman, kendini "kul" olarak kavrar. Onun, kendini kul olarak kavraması, aynı zamanda, diğer insanları da "kul" olarak değerlendirmesi de­mek olur.
Bunun anlamı şu: Kendi yerini, yeryüzündeki konu­munu kul olarak kavrayan insan, kendisinin Allah tarafından yaratılmış olduğunu teslim eder. Sonra bu kavrayışını, derece derece tüm evrene, tüm varlığa sirayet ettirir. Yani tüm evre­nin, tüm varlığın "mahluk" olduğunu kabul, tasdik ve teslim eder.


Varlığı "mahluk" olarak kavramak, ilk bakışta sanılabileceği gibi basit bir olay değildir. Hele insan zekâsının, insan aklının dolaysız biçimde, yani kendisine öğretilmeden kavra­yabileceği bir olay hiç değildir. İnsanlık tarihinin en yüksek zekâları sayılabicek kişileri bile bu olayı kendiliklerinden kav­rayamamışlardır. Yunan felsefesinden başlayarak varlığı akıl yoluyla kavramaya kalkışan insan, varlığı "mahlûk" olarak değil, hayır, olsa olsa "mu'ta" olarak kabul etmiştir. Varlığın "mahlûk" olarak kavranılması insana vahiyle öğretilmiştir.


Burada, bu son nokta ile ilgili, onunla iç içe bir diğer farika ortaya çıkmaktadır. O da, vahiy hakikatinin kabul ve teslim edilmesidir. Müslüman, Peygamberler vasıtasıyla insana vahyedilen hükümler doğrultusunda hareket ettiği gibi (ki bu, onu, müslüman olmayan insanlardan ayıran bir özelliktir), vahiyle bildirilen hususların mutlak hakikatler olduğunu da kabul eder.
İnsanın, kendini "kul" olarak idrak etmesi, onun bütün so­nuçlarını yerine getirmesi yükümlülüğünü de beraberinde ge­tirir. Kul olma, Allah karşısında ve yalnız O'nun karşısında aczini kabul etme, O'nun emirleri dışında veya O'nun emirlerine karşı vuku bulacak başka her türlü emir ve yasağı batıl sayma ve reddetme sonucunu doğurur. Müslümanın, Müslüman olmayan insandan farkı en somut biçimde bu son noktada belirir.
Müslüman yalnız kendisinin değil, tüm varlığın, Allah'ın il­ham ettiği tarz üzere hareket ettiğine inanır, kâfirlerin bile.
Böylece olunca, Müslüman ilkin yeryüzündeki misyonunu kavrayacaktır. Yeryüzünde niçin Müslüman olarak var oldu­ğunu soracaktır. Bu sorusuna, yalnız İslâmî kaynaklardan ce­vap arayacaktır. Bu, bir bakıma, İslâm'ı her gün yeniden öğren­mesi demek olacaktır onun için. Her gün kendini yenilemeye aday olmayan Müslüman, kendisini ve mevcut dış şartlarını her gün bir kez daha irdelemeyi göze alamayan Müslüman, gü­nümüzün şaşırtıcı hayat ortamında bilmeden ve istemeden İslâm-dışı bir hayatın gereklerine uymaya razı oluyor demektir.

Bugün, yeryüzüne hâkim olan hayat tarzının görülen en önemli özelliklerinden biri, onun her alanda gittikçe daha çok aşırılığa batan durumudur. Bu hayat tarzı, ifratla tefrit arasın­da gidip gelmektedir. Gereksiz önem vermelerle gereksiz ih­maller arasında, Müslümana yabancı bir dokuyu geliştirmek­tedir.
Bu hayat tarzının en tehlikeli yanı Müslümanı, farkında ol­madan, İslâm-dışı "emirlere" itaat etmeye razı kılmasıdır.
Bugün, sokaktaki Müslüman, itiraf etmeli ki, böylesi bir ha­yat tarzının mağduru olduğunu, hatta mahkumu olduğunu bil­memektedir. O, İslâm-dışı bir hayat tarzını çeşitli kombinezon­lar içinde benimsemiş haldedir. İslâm-dışı "emirlere" uymayı gözünde meşrulaştırmıştır da.
Mevcut hayat tarzını reddedemeyen Müslüman, farkında olmadan kendisini reddetmektedir. Farkında olmadan, kendi­ne, kendi değerlerine yabancılaşmaktadır.

Mevcut hayat tarzı içinde, insan, kendini eşyaya hükümran sanmaktadır. Fakat aslında eşyanın kendisine hükümran ol­duğunu bilmemektedir. Her fert, kendi ekonomik bağımsız­lığını istemektedir, fakat bu yolla ekonomiye bağlandığını his­setmemektedir. Eşya hevesi gitgide artmaktadır da, bu hevesi­ne bir sınır çekmeye gücü yetmemektedir, daha doğrusu bu he­vesi için bir sınır olabileceğini tahayyül edememektedir. Çok sayıda küçük küçük ilahları var da, bu ilahlara tapındığının farkında değildir. Çünkü "kul"luğunun farkında değildir, unutmuştur.
Gene unutmuştur ki, Allah'tan başka ilâh tanıyana Allah her şeyi ilâh kılar. Allah'tan başkasına kulluk edeni de Allah her şeye kul eder.

Kaynak: Müslümanca Düşünme Üzerine Denemeler, Rasim Özdenören, S. 94-97.